Saç dökülmesi, diğer adıyla alopesi, bir kişinin saçlarını kafa derisinden ya da bazen vücudun diğer bölgelerinden kaybettiği durumu ifade eder. Bu durum yavaş yavaş veya aniden meydana gelebilir ve hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilir. Saç dökülmesinin çeşitli nedenleri olabilir, bunlar arasında genetik, hormonal değişiklikler, tıbbi durumlar, ilaçlar veya yaşlanma yer alır.
Farklı saç dökülmesi türleri şunlardır:
- Androgenetik alopesi: Erkek tipi veya kadın tipi kellik olarak da bilinir, en yaygın türdür ve genetik özellikler ve hormonlar etkilidir.
- Alopesi areata: Bağışıklık sisteminin saç köklerine saldırdığı, saç kaybına yol açan otoimmün bir durumdur.
- Telogen effluvium: Vücutta önemli bir stres ya da şok meydana geldiğinde, normalden daha fazla sayıda saç telinin, saç büyüme döngüsünün dinlenme evresine girmesine neden olan bir tür saç dökülmesidir.
- Anagen effluvium: Genellikle kemoterapi gibi saç büyüme döngüsünü bozan tıbbi tedaviler nedeniyle oluşan bir saç dökülmesidir.
- Traksiyon alopesi: Sıkı at kuyrukları, örgüler veya eklemeler gibi saç stilleri nedeniyle saç köklerine aşırı çekme ya da gerilim uygulanması sonucu oluşur.
Saç dökülmesi tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır. İlaçlar, topikal tedaviler, yaşam tarzı değişiklikleri veya saç ekimi gibi prosedürleri içerebilir. Doğru tanı ve bireysel ihtiyaçlara uygun tedavi seçenekleri için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.
Kalıtsal Saç Dökülmesi
Dünya genelinde en yaygın saç dökülmesi nedeni olan kalıtsal saç dökülmesi hem erkekleri hem de kadınları etkiler. Erkeklerde buna erkek tipi saç dökülmesi denir. Kadınlar ise kadın tipi saç dökülmesi yaşar. Bir erkekte mi yoksa kadında mı geliştiğine bakılmaksızın, tıbbi terimi androgenetik alopesidir. Adlandırmada kullanılan isimden bağımsız olarak, bu, saç köklerinizin (her saç telinin çıktığı yer) küçülmesine ve sonunda saç büyümesinin durmasına neden olan genleri miras aldığınız anlamına gelir. Bu küçülme, ergenlik dönemi kadar erken de başlayabilir, ancak genellikle yaşamın ilerleyen dönemlerinde başlar.
Kadınlarda, kalıtsal saç dökülmesinin ilk fark edilen belirtisi genellikle genel incelme veya ayrılan kısmın genişlemesidir.
Bir erkekte kalıtsal saç dökülmesi varsa, ilk belirti genellikle saç çizgisinin gerilemesi veya başının üst kısmında bir kel nokta oluşmasıdır.
Yaş
Yaşla birlikte saç büyümesi yavaşladığından dolayı çoğu insan saç dökülmesini ilerleyen yaşlarda tecrübe eder. Bir noktada, saç kökleri saç üretmeyi durdurur, bu da kafa derimizdeki saçların incelmesine neden olur. Saç ayrıca rengini kaybetmeye başlar. Kadınların saç çizgisi doğal olarak gerilemeye başlar.
Alopesi Areata
Alopesi areata, vücudun bağışıklık sistemi saç köklerine (saçı yerinde tutan yapı) saldırdığında gelişen bir hastalıktır ve saç dökülmesine neden olur. Vücudunuzun herhangi bir yerinde, kafa deriniz, burnunuzun içi ve kulaklarınız dahil olmak üzere saç dökülebilir. Bazı insanlar kirpiklerini veya kaşlarını kaybeder.
Kanser Tedavisi
Kemoterapi alıyorsanız veya baş ya da boynunuza radyasyon tedavisi uygulanıyorsa, tedavi başladıktan sonraki birkaç hafta içinde saçınızın tamamını (veya çoğunu) kaybedebilirsiniz.
Doğum, Hastalık veya Diğer Stres Faktörleri
Doğum yaptıktan birkaç ay sonra, bir hastalıktan iyileşirken veya bir ameliyat geçirdikten sonra, fırçanızda veya yastığınızda çok daha fazla saç teli fark edebilirsiniz. Bu, boşanma veya sevilen birinin ölümü gibi hayatınızın stresli bir döneminden sonra da olabilir.
Saç Bakımı
Eğer saçınızı boyuyor, perma yapıyor veya düzleştiriyorsanız, saçınıza zarar verebilirsiniz. Zamanla bu hasar, saç dökülmesine yol açabilir.
Saç Stilinin Saç Derisine Etkisi
Eğer saçınızı sıkıca geriye çekilmiş bir şekilde sık sık topluyorsanız, bu sürekli çekme, kalıcı saç dökülmesine yol açabilir. Bu durumun tıbbi adı “traksiyon alopesi”dir.
Hormonal Dengesizlik
Hormonal dengesizliğin yaygın bir nedeni, polikistik over sendromudur (PCOS). Bu durum, kadınların yumurtalıklarında kist oluşmasına yol açar ve saç dökülmesi de dahil olmak üzere diğer belirtilere ve semptomlara neden olabilir. Bazı doğum kontrol haplarının bırakılması, geçici bir hormonal dengesizliğe yol açabilir. Hormonal dengesizlik yaşayan kadınların saç derisinde incelme (veya saç dökülmesi) gelişebilir.
Saç Derisi Enfeksiyonu
Saç derisi enfeksiyonu, saç derinizde pullu ve bazen iltihaplı bölgelere yol açabilir. Saç derinizde küçük siyah noktalar gibi görünen şeyler fark edebilirsiniz. Bunlar aslında saç kökleridir. Bazı insanlarda kel bir nokta gelişebilir.
İlaçlar
Bazı ilaçların olası bir yan etkisi saç dökülmesidir. Eğer bir ilacın saç dökülmesine neden olduğunu düşünüyorsanız, ilacı reçete eden doktorunuza saç dökülmesinin olası bir yan etki olup olmadığını sorun. Doktorunuza danışmadan ilacı aniden bırakmak ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Saç Derisi Sedef Hastalığı
Plak sedef hastalığı olan birçok kişi, bir noktada saç derisinde sedef hastalığı geliştirir. Bu durum saç dökülmesine yol açabilir.
Saç Çekme
Bazı insanlar, genellikle stresi azaltmak için saçlarını çekerler. Saçlarını çektiklerinin farkında olmayabilirler. Bunun tıbbi terimi “trikotilomani”dir.
Skarlı Alopesi
Bu durum, iltihaplanma saç köklerini tahrip ettiğinde gelişir. Bir kez tahrip olduğunda, saç folikülü saç üretemez. Çeşitli koşullar bu duruma neden olabilir. Bu grup koşulların tıbbi adı “sikatrisyel alopesi”dir.
Tiroid Hastalığı
Tiroid sorunlarınız varsa, saçınızın inceldiğini görebilirsiniz. Bazı insanlar saçlarının tararken topaklar halinde döküldüğünü fark eder.
Yetersiz Biotin, Demir, Protein veya Çinko
Bu besinlerden bir veya daha fazlasını yeterince almıyorsanız, belirgin saç dökülmesi yaşayabilirsiniz.
Sürtünme
Çizmeler, çoraplar veya sıkı giysilerin sık sık cildinize sürtündüğü yerlerde saç dökülmesi gelişebilir. Bu durumun tıbbi adı “sürtünme alopesi”dir.
Saç Analizi
Saç dökülmesi analizi, bir bireyde saç dökülmesinin nedenlerini ve özelliklerini inceleme ve değerlendirme sürecine verilen isimdir. Saç incelmesinin veya kellik gelişmesinin altında yatan nedenleri belirlemek için çeşitli faktörlerin değerlendirilmesini içerir. İşte saç dökülmesi analizinde tipik olarak yer alan temel unsurlar:
Saç Dökülmesi Analizinin Bileşenleri:
- Tıbbi Geçmiş ve Muayene:
– Altta yatan sağlık durumlarını, alınan ilaçları, cerrahi geçmişi ve saç dökülmesi aile öyküsünü (genetik yatkınlık) belirlemek için ayrıntılı bir tıbbi geçmiş alınır.
- Saç Derisi Muayenesi:
– Saç dökülmesinin modelini ve derecesini değerlendirmek için görsel bir saç derisi muayenesi yapılır. Saç derisini ve saç foliküllerini yakından incelemek için dermoskop gibi araçlar kullanılabilir.
- Saç Çekme Testi:
– Telogen effluvium gibi durumları gösterebilecek aşırı saç dökülmesini belirlemek için küçük bir saç tutamına nazikçe çekme uygulanan basit bir testtir.
- Laboratuvar Testleri:
– Tiroid bozuklukları, demir eksikliği anemisi, hormonal dengesizlikler (örneğin androgenetik alopesi) veya saç dökülmesine katkıda bulunabilecek otoimmün hastalıklar gibi altta yatan tıbbi durumları kontrol etmek için kan testleri yapılabilir.
- Saç Analizi:
– Bazen saç dökülmesinin nedenini anlamaya yönelik olarak mineral içeriği veya uyuşturucu kullanımını belirlemek amacıyla saç analizi de yapılabilir.
- Saç Derisi Biyopsisi (Bazı Durumlarda):
– Saç dökülmesine neden olan belirli saç derisi durumlarını teşhis etmeye yardımcı olmak için mikroskobik inceleme amacıyla küçük bir saç derisi dokusu örneği elde etmek için saç derisi biyopsisi yapılabilir.
Saç dökülmesi analizi, tıbbi geçmişin kapsamlı bir değerlendirilmesi, saç derisi muayenesi ve bazen laboratuvar testlerini içeren bir süreci kapsar. Saç dökülmesinin nedenini belirlemek için önemlidir ve bireyin ihtiyaçlarına ve koşullarına uygun bir tedavi planı geliştirilmesine yardımcı olur. Saç bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bir sağlık uzmanına danışmak, saç dökülmesinin uygun şekilde teşhis ve yönetimi için önerilir.